چرا روانشناسی هوانوردی؟
روانشناسی هوانوردی زیرشاخه ای از روانشناسی است که به کاربرد اصول و فنون روانشناسی در موقعیت ها و مشکلات خاص در صنعت هوانوردی می پردازد. این حوزه بر نحوه استفاده از مهارت ها و دیدگاه های مختلف روان شناختی برای ایمن، سریع و راحت کردن سفر هوایی تمرکز دارد. روانشناسی هوانوردی که قبلا با روانشناسی بالینی وسازمانی مرتبط بود، گسترش یافته و شامل فرآیندهای روانی مسافران، پرسنل هوانوردی و به طور کلی خدمه شده است. سال ها پزشکان پرواز در این زمینه مطالعاتی انجام دادند اما در سال های بعد روانشناسانی که برای تبدیل شدن به روان شناس هوانوردی آموزش دیدند در این بخش مشغول به کار شدند. جا دارد روانشناسان نیز در کنار پزشکان هوانوردی و فضا نقش فعالی در انتخاب پرسنل پرواز، معاینات بهداشتی و فرآیندهای ارزیابی روانپزشکی داشته باشند.
روانشناسی هوانوردی همزمان با افزایش روزافزون تقاضا برای سفرهای هوایی، رقابت جدی بین شرکت های هواپیمایی جهت تصاحب سهم حداکثری از بازار حمل و نقل هوایی، شرایط مختلف آب و هوایی و اقلیمی، تفاوت های فرهنگی، پیچیدگی ناشی از بکاربردن تکنولوژی های نوین در صنعت هواپیمایی و بسیاری از عوامل دیگر، در کشور مطرح شده است این مورد موجب شده است تا فعالان صنعت افزایش یافته و عملکرد ذهنی و ادراکی پرسنل شاغل در صنعت هواپیمایی به ویژه گروه پروازی بشدت تحت تاثیر قرار گرفته و در برخی موارد منجر به سوانح هوایی جبران ناپذیری گردد که آثار اقتصادی نظیر ورشکستگی شرکت های هواپیمایی یا تبعات اجتماعی جدی به دنبال داشته باشد. بر همین اساس امروزه بخش های مختلف صنعت هواپیمایی یا تبعات اجتماعی جدی به دنبال داشته باشد. برهمین اساس امروزه بخش های مختلف صنعت هواپیمایی در زمینه های گوناگون آن بخصوص در کشورهای توسعه یافته، برای غلبه بر عوامل مؤثر بر عملکرد منابع انسانی به ویژه در حین پرواز و به منظور ارتقای سطح ایمنی از مشورت روانشناسان مختصص در زمینه هوانوردی بهره مند شده و توصیه های آنان را با اهدافی نظیر توسعه کسب و کار، آموزش پرسنل، ارتقای طراحی وسایل پرنده و ارتقای عملکرد کادر پروازی به ویژه در شرایط اضطراری و بحرانی بکار می بندند که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد.
۱. ارائه مشاوره به کادر پروازی :
روانشناسان متخصص در امور هوانوردی و هواپیمایی در این بخش با شناسایی موضوعات و اولویت های شغلی گروه پروازی، انتظارات شرکت و مسافران، نسبت به آموزش و آماده سازی خلبانان و سایر کادر پرواز به صورت انفرادی و گروهی اقدام نموده تا امکان ارائه خدمات مناسب در شرایط عادی و مقابله با بحران هادر شرایط اضطراری را به حداکثر برسانند. پس از بروز سوانح، تهدیدات امنیتی و اقدامات خرابکارانه علیه هواپیما و مسافرین نظیر هواپیماربایی نیز نقش روانشناسان حرفه ای در مدیریت شرایط روحی روانی کادر پرواز شرکت هواپیمایی اعم از گروه درگیر در رویداد یا سایر پرسنل و کادر شرکت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ارائه اینگونه خدمات به مسافرین گرفتار نجات یافته از سوانح هوایی یا هواپیماربایی هاو خانواده جان باختگان نیز یکی ازاولویت های حائز اهمیت برای صنعت هوانوردی در راستای اعتمادسازی و کاهش آثار و تبعات گوناگون اجتماعی و روانی است.
۲ . مشارکت در طراحی دوره های آموزشی حرفه ای برای کادر پروازی و پرسنل زمینی:
روانشناسان متخصص در امور هوانوردی، نقش مهمی در طراحی دوره های آموزشی موردنیاز پرسنل هواپیمایی اعم از کادر پروازی و پرسنل زمینی ایفا نموده و در ارزیابی اثربخشی و سطح فراگیری پرسنل هم زمان با برگزاری دوره های آموزشی و پس از تکمیل دوره ها، تحلیل های رفتاری مناسب منابع انسانی قبل و پس از گذراندن دوره ها و انعکاس موضوع به مدیران منابع انسانی و عملیات شرکت های هواپیمایی و فرودگاهی نقش دارند.
۳. ارائه خدمات سلامت جسمانی و سلامت روان به کادر پروازی :
روانشناسان با شناخت دقیق از آسیب هایی که متوجه کادر پروازی است، می توانند طی جلسات مستمر یا ارائه آموزش های خود مراقبتی نحوه مقابله با شرایط سخت محیط کار، خستگی ناشی از پروازهای طولانی بین قاره ای آثارناشی از تفاوت های زمانی بین مبدأ و مقصد، مشکلات و اختلالات خواب و برخی اختلالات جسمی ناشی از فشارهای عصبی متاثر از پروازها را مدیریت و آثار مخرب آن را تقلیل دهند.
. 4ارائه مشاوره به مقامات اجرایی و تصمیم گیران:
روانشناسان در تعامل نزدیک با سازمان های حاکمیتی و نظارتی، مقامات اجرایی و مدیران ارشد شرکت های هواپیمایی و شرکت های فرودگاهی می توانند به تحلیل علل رفتارهای خاص پرسنل و کادر پروازی به ویژه عدم رعایت مقررات ایمنی بپردازند و از این رهگذر به ارائه توصیه ها و پیشنهادات لازم به مراجعین نظیر سازمان هواپیمایی کشوری در جهت وضع یا ارتقای قوانین و مقررات بخصوص در ارتباط با ایمنی هوانوردی تأثیرگذار باشند.
۵. ارائه مشاوره به مسافران پروازی:
پرواز طولانی مدت، پیامدهای فیزیولوژیکی و روانی از جمله گرفتگی گوش به دلیل فشار ز یاد ،بی خوابی و خستگی، حالت تهوع، از دست دادن اکسیژن و آب برای مسافران به همراه دارد. همچنین سفر هوایی میتواند ما رابا غر یبه ها در یک فضای محدود نزدیک کند. از این رو ارائه مشاوره به مسافران برای کاهش ترس و اضطراب از پرواز حائز اهمیت است.