بازی های روانشناختی ویژه کودکان خاص

کودکانی که مهارت اجتماعی مطلوین دارند و مشکلات رفتاری عمده ای ندارند، در ایجاد رابطه با همسالان و یادگیری در محیط آموزشی موفق تر از کودکانی هستند که فاقد این مهارت هستند، زیرا مهارتهای اجتماعی ناکافی و مشکلات رفتاری عمده سبب ایجاد روابط بین فردی ضعیف و رشد اجتماعی نامطلوب می شو د. در واقع، یکی از حوزه های مهمی که کودکان خاص در آن با مشکل مواجه هستند، مهارت های اجتماعی است. معمولاً این کودکان مهارت های اجتماعی ضعیفی دارند. مهارت های اجتماعی زمینه انطباق افراد با محیط زندگی فردی و اجتماعی را فراهم می کند. بیشتر کودکان در ارتباط با اطرافیان (والدین، خواهران، برادران و همسالان) این مهارت ها را بدون تلاش و خو د به خود یاد  می گیرند، ولی کودکان خاص در این زمینه مشکلات دارند؛ به همین دلیل بیشتر این کودکان با عکس العملهای منفی بزرگسالان و کودکان دیگر رو به رو می شوند. در ادامه به توضیح و بازی های مختص سه گروه از کودکان خاص یعنی کودکان دارای اختلال اتیسم، اضطرابی  و کودکان دارای اختلال نقص توجه- بیش فعالی می پردازیم.

کودکان دارای اختلال اتیسم

اختلال طیف اتیسم از نوع اختلالات عصبی رشدی است به این معنا که مغز کودک به طور طبیعی رشد نکرده است. برخی از کودکان مبتلا به اتیسم توانایی ها و نقاط قوت شگفت انگیزی دارند که از جمله آنها می توان به توانایی به خاطر سپردن تعداد بی شماری از واقعیات اشاره کرد . این کودکان اغلب در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند و اغلب رفتارهای تکراری انجام می دهند و علایق محدودی تری نیز دارند. وقتی پای یافتن بهترین فعالیت و بازی برای کودکان اوتیسم به میان  می آید، برخلاف آنچه شاید به نظر برسد، گزینه های زیادی داریم. باید سراغ فعالیتهایی برویم که در عین جذاب بودن، فواید جسمی و روحی هم برای کودکان داشته باشند. این فعالیت ها و بازی ها می توانند روی بهبود توانایی ارتباطی، رشد مهارتهای اجتماعی و ایجاد هماهنگی حرکتی کودکان، تاثیر قابل توجهی بگذارند. بهترین بازی برای کودکان اتیسم آن هایی هستند که در کاهش اضطراب و استرس، ایجاد حس موفقیت و افزایش اعتماد به نفس آن ها هم نقش دارند.

بازی هاین  که به رشد مهارتهای شناختی ، فیزیکی و اجتماعی آ نها کمک  می کنند عبارتند از: 1. لگو بازی 2. پازل بازی 3. بازی های تطبیقی 4. حافظه بازی 5. بازی های رومیزی  6. کارت بازی 7. موسیقی درمانی 8. فعالیت های هنری 9. فعالیت های ورزشی 10. بازی های نقش آفرینی

 

کودکان اضطرابی 

اضطراب، ناراحتی یا استرس شدید در ارتباط با یک نتیجه یا موقعیت است  و همه کودکان در برهه ای از زندگی خود اضطراب را تجربه می کنند.  کودکان مبتلا به اضطراب، ممکن است ترس و استرسی غیر  منطقی  را تجربه کرده و عملکرد های روزانه آن ها تحت تاثیر قرار گیرد. ناخن خوردن، شب ادراری ،معده درد، بی خوابی ، دیدن کابوس در خواب، سردرد، کاهش اشتها یا پرخوری و تپش قلب از نشانه های اضطراب در کودکان است. بازی درمانی اضطراب کودکان به او نمی گوید چه کاری انجام دهد، او کاملاً تمام تصمیمات خود را می گیرد و برای تمام احساسات، خواسته ها، تصمیمات و نیازهای ابراز شده اش احترام و اعتبار قائل هست. به عبارت دیگر، مهم نیست که کودک چه کاری انجام می دهد  و هیچ کس او را قضاوت یا ارزیابی نمی کند. در حقیقت بازی درمانی اضطراب کودکان یک راه عالی برای تشویق  کودک به صحبت و خندیدن است و مهارتهای مهمی مانند برخورد با موقعیت های ناشناخته و همچنین شکست را به او آموزش  می دهد.

از بازی هایی که می توان در جهت کاهش اضطراب کودکان بهره برد می توان به شن درمانی، هنر درمانی ، داستان سرایی،  گل بازی، بازی با آدمک ،داستان عروسکی، نقاشی کردن، کتاب درمانی و خاطره نویسی اشاره کرد.

 

کودکان دارای اختلال نقص توجه-بیش فعال

یکی از مسائل مهم در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه-بیش فعالی، مشکلات احساسی  رفتاری است که باعث اختلال در روابط اجتماعی آنها در خانه و مدرسه می شو د. برخی از این مشکلات عبارتند از مشکلات اجتماعی، رفتارهای قانون شکن و رفتارهای خشن. چنانچه این مشکلات در کودک درمان نشود می تواند در بزرگسالی منجر به مشکلاتی  مانند مصرف مواد مخدر، نافرمانی در محل کار، ماندن کوتاه مدت در یک شغل و رفتارهای ضد اجتماعی دیگر شود. بازی درمانی  در کودگ کمک  می کند تا از این مشکلات و اختلالات پیشگیری شود. مطالعات حاکی از این است که بازی درمانی، باعث کاهش معنی دار شدن علائم نقص توجه-بیش فعالی، خطاهای پاسخ دهی و افزایش معنی دار زمان پاسخ دهی  می شود. باز ی هایی مانند پازل، راه رفتن بر روی تخته های تعادلی، مسدود کردن نخود و لوبیا و تشکیل خانه، نقاشی و فعالیت های بدنی را در درمان اختلال بیش فعالی و فقدان توجه می توانند موثر باشند.